Afspenen
"Afspenen"
Het najaar is aangebroken, en dat betekent voor veel veulens dat het tijd is om op eigen benen te gaan staan. Nou ja, ‘tijd is’? Dat is wat wij mensen hebben bedacht. Want ‘afspenen’, dus merrie en veulen van elkaar scheiden, is iets wat vooral de mens dient, en niet de merrie, laat staan het veulen. De reden hiervoor? De merrie moet weer getraind worden, de stalperiode breekt aan, waarbij het onhandig is om beide in 1 box te huisvesten of de dooddoener ‘omdat we het altijd zo hebben gedaan’.
De meeste veulens worden (idealiter) geboren in de maanden maart t/m juni en dat maakt ze in september nog maar 3 tot 6 maanden oud. En die leeftijd levert ieder jaar weer leuke discussies op. Zoals ik onlangs op de sociale kanalen een filmpje tegenkwam. Volgens de tekst bij het filmpje ging het hier om 2 merrieveulens van 4 maanden oud die pas gespeend en al ‘dikke vriendinnen’ waren. Lovende woorden in de reacties, en slechts een enkeling zag wat er werkelijk gebeurde; het filmpje toonde 2 gestreste veulens die onwennig rondjes om elkaar heen draaiden in een kleine ruimte. De staartjes tegen de billen geknepen, de oortjes naar achteren en de oogjes wijd open, en ‘happend’ met de monden, een teken van onderdanigheid. Wellicht had de plaatser van het bericht er beter aan gedaan om de dames eerst een paar dagen aan elkaar te laten wennen alvorens een filmpje te posten.
Bij deze filmpjes ben ik altijd benieuwd naar het hoe en waarom. Hoe zijn de veulens afgespeend? In één ruk bij de merrie vandaan gehaald, of geleidelijk af laten wennen door in een tijdsbestek van meerdere dagen tot weken merrie en veulen tijdelijk te scheiden, met steeds grotere tussenpozen? Dit laatste is ook voor het opdrogen van de uier van de merrie veel wenselijker, het verkleind de kans op mastitis. Om nog maar te zwijgen over de traumatiserende ervaring die het abrupt scheiden met zich meebrengt. Met een reële kans op gedragsproblemen op latere leeftijd.
En waarom op een leeftijd van slechts 4 maanden? Bij baldadige hengstveulens die de merrie terroriseren met hun speelse of voorlijke gedrag, kan ik me het nog voorstellen. Ook bij merries die zichzelf helemaal uitkleden tijdens de lactatie vind ik vroeg scheiden van merrie en veulen nog enigszins te verantwoorden. Helaas gaf de begeleidende tekst bij het filmpje geen verdere informatie.
In het wild, dus zoals moeder natuur het bedoeld heeft, groeit het veulen op in de kudde en blijft het bij de merrie tot het volgende veulen zich aandient. Het veulen wordt geleidelijk afgestoten door de merrie, ze laat haar kroost minder vaak drinken en het veulen zal meer en meer toenadering zoeken bij de rest van de kudde.
Die kudde bestaat uit soortgenoten van alle leeftijden. En niet uitsluitend uit leeftijdsgenootjes, zoals jonge paarden in de gangbare paardenhouderij worden opgefokt. Een kudde met verschillende leeftijden zorgt ervoor dat jonge dieren opgroeien in een hiërarchie waarbij ze rangorde en respect leren, en bovenal leren hoe ze ‘paard’ moeten zijn. Dit leren ze niet, of in ieder geval in mindere mate, als ze uitsluitend met leeftijdsgenoten samen worden gehouden. Dan is het niet meer dan een verzameling pubers die elkaar goede, maar ook slechte gewoonten aanleren. Eigenlijk zijn het net mensen!
Moeten we onze veulens dan maar het hele eerste levensjaar bij moeders laten? In een perfecte wereld zou dat het mooiste zijn. Maar we moeten het per situatie bekijken en beoordelen. En dit zo goed mogelijk inpassen in de wereld van het gedomesticeerde paard. Maar wel met kennis van en respect voor de natuurlijke gedragingen, instincten en behoeften van het paard. Persoonlijk denk ik dat 6 maanden toch wel het minimum zou moeten zijn, uitzonderingen daargelaten. Want wat je in de jeugd kapotmaakt, kom je op latere leeftijd weer tegen. En wat in de jeugd gemist wordt, dat halen ze later nooit weer helemaal in.
Zonder gekheid, en absoluut ook zonder iemand tegen het zere been te schoppen, de leeftijd en manier van ‘afspenen’, of 'afwennen', wat eigenlijk een beter woord is, is iets waar we in de paardenhouderij voorzichtig mee moeten zijn. Daarbij is openheid ook hier weer het sleutelwoord. Dierenwelzijn ligt anno 2025 onder een vergrootglas, en dat geldt niet alleen voor de veehouderijsector, maar ook voor de paardenhouderij.
Stof tot nadenken, en hopelijk, meer bewustwording...
